Urodziny niezwykłego przedsiębiorcy

145 lat temu urodził się człowiek bardzo ważnego w historii naszego miasta, piastował on urząd burmistrza, ale co równie istotne był błyskotliwym przedsiębiorcą. 18 stycznia 1874 roku przyszedł na świat Edward Józef Zajączek, syn sukiennika Franciszka Zajączka i Franciszki Krzysztoforskiej. 


Młody Edward uczył się w szkole powszechnej w Kętach, a po ukończeniu gimnazjum podjął naukę w Szkole Przemysłowej w Białej. Służył w 56. pułku piechoty. Jeszcze w czasie służby wojskowej udało mu się ukończyć trzyletni kurs podatkowy. W 1895 roku wrócił do Kęt i zapisał się do cechu sukienniczego, by podtrzymywać tradycję rodzinną.

Trzy lata później w 1898 roku dzięki swojemu ojcu został współwłaścicielem familijnego biznesu – Fabryki Wyrobów Wełnianych F&E Zajączek i Lankosz. Już w pierwszych latach XX wieku zakład udało się zmodernizować dzięki pozyskaniu dotacji Sejmu Krajowego w wysokości 100 tys. koron. Miało to miejsce dokładnie w 1909 roku.  

Edward Zajączek zapisał się na kartach historii jako prawdziwy wizjoner w kontekście prowadzenia firmy. Jeszcze przed zakończeniem I wojny światowej zmarł jego ojciec i ciężar zarządzania biznesem spoczął na jego barkach. Ogromne zmiany polityczne i gospodarcze, jakie zaszły wtedy w Europie po zakończeniu wojny, zrewolucjonizowały wiele aspektów życia przeciętnego mieszkańca Starego Kontynentu. Edward Zajączek dostrzegał potencjał, jakie niosą z sobą nowe czasy. Szczególnie swoją uwagę skupił na reklamie. Obecnie jest to dla nas bardzo oczywiste, że reklama jest dźwignią handlu, ale w tamtych latach dziedzina ta dopiero raczkowała. 

W roku 1909 na łamach krakowskiego poradnika „Djabelskiego” tak zachwalano tkaniny Zajączka i Lankosza:

Litera Z
Nie wyrzuca marnie grosza,
Kto kupuje u Lankosza,
Bo to Lankosz, jedna rączka,
Stary spólnik od Zajączka!
Sprytne mają też sposoby,
Bo wełna ich wyroby
Są tak trwałe, są tak tanie,
Że już lepszych nie dostanie. 
Handel głośny, handel wzięty,
Zna go Kraków, znają Kęty
I Galicyi kąt nie ciasny,
Bo ich sukna, wyrób własny

Po śmierci Kazimierza Lankosza w 1928 roku nastąpił podział firmy na dwa piony. Pierwszy z nich zarządzany od teraz przez rodzinę Lankosz miał swoją siedzibę w Krakowie, to właśnie tam zajmowano się zbytem towaru. Drugi pion czyli produkcja mieścił się w Kętach i jego pracę nadzorował Edward Zajączek. W tym samym roku założył on firmę Pierwsze Kęckie Fabryki Wyrobów Wełnianych Edward Zajączek. Poprzez zastosowanie takiej nazwy nasz rodzimy rekin biznesu chciał podkreślić, że jego firma powstała przed fabryką sukna, którą uruchomili w Kętach Kopcińscy. Ponad to nasz zaradny przedsiębiorca rozbudował sieć reprezentacji w Bielsku, Kętach, Lwowie, Wadowicach, Katowicach i Warszawie.

Zajączek również nie zapominał o promowaniu własnej marki na różnego rodzaju prestiżowych wystawach. Przykładem tego może być złoty medal na Powszechnej Wystawie Krajowej, która odbyła w się w Poznaniu w 1929 roku. Jakość nie spadała, kolejne wyróżnienie zdobył w Katowicach w 1934 roku. Dwa lata później uhonorowano go orderem „Polonia Restitutia”. 

Pracę w prężnie działającej firmie udało mu się godzić z działalnością na rzecz miasta. Od 1922 roku pełnił funkcję prezesa Ochotniczej Straży Pożarnej. Działał również w samorządzie. W 1925 roku został wybrany na stanowisko burmistrza Kęt. Nigdy nie pobierał wynagrodzenia za sprawowanie urzędu. Do największych osiągnięć burmistrza należał remont kościoła parafialnego oraz budowa mostu na Sole dla ruchu kołowego. Zapobiegł on również likwidacji Seminarium Nauczycielskiego. W okresie jego przewodniczenia w Radzie Miasta została uruchomiona miejska elektrownia, rozpoczęto też proces elektryfikacji centrum Kęt.  

Dokonania Zajączka zostały w znacznym stopniu przysłonięte przez jego starania o wpisanie na Volkslistę w czasie II wojny światowej. Z zachowanych dokumentów wiemy, że Zajączek złożył wniosek, ale ostatecznie statusu Volksdeutscha nie otrzymał. Wynikało to zapewne z jego działalności antyniemieckiej. Jest to jednak kwestia znacznie bardziej złożona, wymagająca dokładniejszej analizy w osobnym wpisie. Edward Zajączek zmarł 21 września 1949 roku. Więcej informacji na ten temat można odnaleźć w książce Kęty 740. Historyczne fundamenty miasta wydanej przez nasze muzeum.

Sylwia Kościelniak

Zdjęcia z domeny publicznej oraz ze zbiorów Muzeum im. A. Kłosińskiego w Kętach: MK/H/3722 MK/H/3376