Rocznica zakończenia II wojny światowej w Europie

W maju bieżącego roku w Europa obchodzi 73. rocznicę zakończenia II wojny światowej. Ten najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości pochłonął blisko 50 milionów ofiar śmiertelnych. Wiosną 1945 roku III Rzesza stanęła przed perspektywą klęski militarnej. Na froncie wschodnim armie sowieckie zbliżały się do Berlina. Na Zachodzie alianckie bombowce zaczęły obracać niemieckie miasta w morze ruin. W marcu 1945 roku wojska amerykańskie przekroczyły Ren i wdarły się na tereny Niemiec. 23 kwietnia w Torgau nad Łabą w Saksonii doszło do spotkania żołnierzy amerykańskich i sowieckich. W połowie  kwietnia 1945 Armia Czerwona zamknęła pierścień oblężenia wokół Berlina. Tą wielką operacją militarną, trwającą przez trzy tygodnie dowodził marszałek Gieorgij Żukow. Kiedy sowieccy żołnierze wdarli się do centrum niemieckiej stolicy, Adolf Hitler wraz ze swoją niedawno poślubioną żoną Ewą Braun popełnił samobójstwo. Stało się to 30 kwietnia 1945 roku w bunkrze pod ogrodem Kancelarii III Rzeszy. Dwa dni później Berlin skapitulował przed żołnierzami Armii Czerwonej.


Bezwarunkowa kapitulacja Niemiec hitlerowskich nastąpiła 7 maja 1945 roku o godzinie 2:41 w Reims w zachodniej Francji, w kwaterze głównej Alianckich Sił Ekspedycyjnych w Europie, dowodzonych przez gen. Dwighta D. Eisenhowera. Akt podpisali generał Walter Bedell Smith (w imieniu Aliantów) oraz generał Iwan Susłoparow, reprezentujący Armię Czerwoną. W imieniu Niemiec kapitulację podpisało trzech wyższych oficerów: gen. Alfred Jodl, gen. Wilhelm Oxenius i admirał Hans-Georg von Friedeburg. Akt podpisany przez przedstawicieli obu walczących stron miał wejść w życie 8 maja o godzinie 23:01. 

Od razu swoje obiekcje zaczął zgłaszać Józef Stalin. Sowiecki przywódca uznał, że jego kraj jako główny członek koalicji antyhitlerowskiej nie może przyjąć takiej formy kapitulacji. Zażądał ponownego podpisania aktu w obecności przedstawicieli naczelnych dowództw czterech głównych państw koalicji. Na skutek nacisków Stalina 8 maja o godzinie 23:30 w gmachu szkoły saperów w berlińskiej dzielnicy Karlshorst w Berlinie, w miejscu gdzie mieściła się kwatera marszałka Żukowa, został podpisany drugi akt kapitulacji III Rzeszy. Według czasu moskiewskiego wydarzenie to miało miejsce już po północy, a więc w dniu 9 maja (ze względu na dwugodzinną różnicę czasu w stosunku do czasu środkowoeuropejskiego). 
Drugi akt kapitulacji podpisali: w imieniu Wielkiej Brytanii marszałek Arthur Tedder, w imieniu Stanów Zjednoczonych generał Carl Spaatz, w imieniu Francji dowódca 1. Armii generał Jean de Lattre de Tassigny. Armię Czerwoną reprezentował marszałek Gieorgij Żukow. W imieniu III Rzeszy kapitulację podpisali przedstawiciele trzech rodzajów sił zbrojnych: feldmarszałek Wilhelm Keitel (Oberkommando der Wehrmacht) generał pułkownik Hans Jurgen Stumpff (Luftwaffe) oraz wielki admirał Hans Georg von Friedenburg (Kriegsmarine). 
Ze względu na dwie rozbieżne daty, rocznicę kapitulacji III Rzeszy na zachodzie i w państwach bloku wschodniego obchodzono w oddzielne dni. Obecnie większość państw europejskich obchodzi Dzień Zwycięstwa 8 maja. Z kolei w Rosji i w byłych republikach radzieckich święto zakończenia wojny jest w dalszym ciągu obchodzone  w dniu 9 maja.    

Andrzej Małysa