150. rocznica urodzin Marszałka Piłsudskiego

W grudniu bieżącego roku obchodzona jest 150. rocznica urodzin Józefa Piłsudskiego – przywódcy ruchu niepodległościowego, działacza socjalistycznego, komendanta I Brygady Legionów Polskich, Marszałka Polski, organizatora i Wodza Naczelnego Wojska Polskiego. Piłsudski przyszedł na świat w Zułowie na Wileńszczyźnie 5 grudnia 1867 r. Pochodził z rodziny ziemiańskiej pielęgnującej wartości patriotyczne. Ojcem przyszłego Marszałka był Józef Wincenty Piłsudski (uczestnik powstania styczniowego na Litwie w 1863 roku); matką – Maria z Billewiczów. Już w młodości Piłsudski zaangażował się w działalność spiskową, skierowaną przeciwko caratowi. W wieku dwudziestu lat zesłany na Syberię za udział w konspiracji antycarskiej.



Po powrocie z kilkuletniego zesłania Józef Piłsudski zaangażował się w działalność niepodległościową i socjalistyczną. Został przywódcą Polskiej Partii Socjalistycznej oraz redaktorem „Robotnika” - organu prasowego partii. Podczas rewolucji 1905 r. stanął na czele Organizacji Bojowej PPS.
Kiedy latem 1914 roku wybuchła I wojna światowa, Józef Piłsudski na czele oddziałów strzeleckich wkroczył do Królestwa Polskiego, próbując bezskutecznie wywołać antyrosyjskie powstanie. Następnie został mianowany komendantem I Brygady Legionów Polskich. Przy okazji Piłsudski powołał do życia Polską Organizację Wojskową, której konspiracyjne struktury powstały na terenie Królestwa Polskiego. Wobec odmowy złożenia przysięgi na wierność władcom państw centralnych, komendant został latem 1917 r. osadzony w twierdzy magdeburskiej. Po opuszczeniu miejsca aresztowania powrócił do Warszawy i objął w listopadzie 1918 r. urząd Naczelnika Państwa.
Piłsudski był organizatorem odrodzonego Wojska Polskiego oraz Wodzem Naczelnym w zwycięskiej wojnie z bolszewikami. W 1923 r. zrezygnował z piastowania wszelkich funkcji publicznych, odsunął się od życia politycznego i zamieszkał w Sulejówku. Marszałek powrócił do władzy w wyniku zamachu majowego w 1926 r., stając się przywódcą obozu sanacyjnego. Po 1926 r. sprawował funkcję generalnego inspektora sił zbrojnych, ministra spraw wojskowych oraz premiera (dwukrotnie). Józef Piłsudski zmarł 12 maja 1935 r. w Belwederze. Uroczystości pogrzebowe, w których mogło wciąć udział nawet 250 tysięcy osób, odbyły się w Krakowie 18 maja. Ciało Marszałka zostało złożono w krypcie św. Leonarda na Wawelu.

Piłsudski w Kętach
Na początku drugiego roku wielkiej wojny w styczniu 1915 roku Józef Piłsudski przybył do Kęt na czele I Brygady Legionów Polskich. Jednostka została tam skierowana na polecenie austriackiego dowództwa. W Kętach i okolicznych miejscowościach polscy legioniści mogli odpocząć po ciężkich walkach toczonych z Rosjanami pod koniec grudnia 1914 roku. O przybyciu komendanta do położonego nad Sołą miasta mówi ta relacja znajdująca się w kęckiej Kronice Domu Sióstr Zmartwychwstanek:
Najprzód przybyła kawalerya i brygadyer Piłsudski a 24 stycznia o godz. 3ej po południu przybyli z muzyką legioniści, ustawili się na rynku w czworobok, a ich komendant Piłsudski objeżdżał na koniu szeregi, witał ich i przemówił do nich. 
W czasie postoju I Brygady Legionów w Kętach Piłsudski zamieszkał w  kamienicy o nr 27 przy rynku. Sto lat temu dom ten należał do aptekarza – Eustachego Sokalskiego. Komendant kwaterował w Kętach przez ponad pięć tygodni od 24 stycznia do końca lutego 1915 roku. W liście do bliskiej przyjaciółki Aleksandry Szczerbińskiej, sporządzonym 29 stycznia 1915 roku Piłsudski tak pisał o swoim odpoczynku w mieście św. Jana Kantego:
Stoimy tu na odpoczynku. Wszystkim on się należy, a naturalnie i mnie. Przechorowałem na influenzę, która jak zwykle pozostawiła długie ślady, czy to w postaci osłabienia, czy to w postaci zaziębienia. No i psychicznie trochę odpocząć nie zawadzi, bo sława zarobiona była rzetelną i ciężką pracą psychiczną, pełną nieraz ciężkich, pełnych bólu i goryczy chwil, które przeżywać musiałem, kierując tak dziwaczną nawą, jak mój oddział, po fluktach tak niepewnych i wariackich, jak nie powiem bój sam, lecz stosunki wojenne całego otoczenia wojennego do nas. Więc odpoczywamy trochę kierując, trochę zabezpieczając się od chorób, trochę bawiąc się. To samo robię ja, co i całe wojsko. Nie powiem zresztą, żeby to było zabawne. Jutro szczepię sobie tyfus, za tydzień cholerę, jednym słowem wszystkie choroby, jakie biednego żołnierza spotkać mogą. No przynajmniej mojej garstki nie wybiją i to już wygrana. 
Służący w sztabie brygady oficer Tadeusz Kasprzycki w swoim dzienniku wojskowym opisał odprawę u Piłsudskiego, która miała miejsce w Kętach 13 lutego 1915 roku. Uczestniczyli w niej oficerowie I Brygady Legionów. W Kartkach z dziennika oficera I Brygady Kasprzycki przedstawił przebieg wspomnianej odprawy:

Komendant odczytał listę udekorowanych, dowódcy prześlą nazwiska tych, którzy są w ich jednostkach oraz wiadomości o rannych (…) Przechodzimy obecnie chwilę przełomową. Komendant jest w obawie, żebyśmy sami swem postępowaniem nie zaszkodzili. Często zarzucają nam, słusznie i niesłusznie czasami nieodpowiedni system współżycia z otoczeniem, brak żołnierskiej sprężystości na zewnątrz, brak dyscypliny zewnętrznej (…) Komendant poleca powściągać te przejawy u żołnierzy i u oficerów. Dowódcy mają to podnieść na swych odprawach. Poleca salutować oficerów austrjackich przez naszych żołnierzy. Naszych oficerów wezwać do salutowania starszych oficerów austrjackich, co do równych i młodszych wobec ich nieodpowiedniego zachowania się względem nas, zostawia komendant do uznania w zależności od sytuacji.
Ciekawe obserwacje na temat Piłsudskiego kwaterującego w Kętach zimą 1915 roku poczynił kapucyn Ojciec Kosma Lenczowski. W sporządzonym przez duchownego Pamiętniku kapelana legionów występuje fragment, opisujący sferę religijności dowódcy I Brygady Legionów:
25. II. [1915 r.] Chrzest legionisty – Żyda, Józefa Norberta Leuchtera syna Jakuba i Heleny Brandys ze Skałatu. Chrzestnym był sam Józef Piłsudski ze Stefanią Sosnkowską, żoną Kazimierza, szefa sztabu Brygady. Na Pater noster nadsłuchuję – nic nie słyszę. Na trzecie, patrzę na usta Piłsudskiego, czym go zmuszam do odmówienia. Mówi Ojcze nasz, ale mu się pokiełbasiło: Ojcze nasz nie wódź nas na pokuszenie, chleba naszego, święć się – I wreszcie przestał. Widocznie nie odmawiał nigdy od dawna i zapomniał.  

Andrzej Małysa

1. Obraz Edwarda Grabowskiego ukazujący Józefa Piłsudskiego w stroju Marszałka Wojska Polskiego, 1936 r., olej na płótnie (Zbiory Muzeum im Aleksandra Kłosińskiego w Kętach, sygn. MAKK/H/1151).

2. Józef Piłsudski na koniu, lata 30. XX w., odlew z brązu (Zbiory Muzeum im Aleksandra Kłosińskiego w Kętach, sygn. MAKK/H/ 1875). 

3. Fotografia przedstawiająca Józefa Piłsudskiego na reducie Piłsudskiego w czasie walk pod Kostiuchnówką,  lipiec 1916 r. (Zbiory Muzeum im Aleksandra Kłosińskiego w Kętach, sygn. MAK/H/1239). 

4. Uroczystości pogrzebowe Józefa Piłsudskiego w Krakowie 18 maja 1935 r. Na pierwszym planie delegacja III Rzeszy na czele z przewodniczącym Reichstagu, premierem Prus i naczelnym dowódcą Luftwaffe – Hermannem Goeringiem (Zbiory Muzeum im Aleksandra Kłosińskiego w Kętach, sygn. MAKK/H/1714).